आजच्या काळात गॅसच्या भावांनी आपल्या पोटात आग लावली आहे, नि विजेच्या बिलांनी तर डोकंच फिरून गेलंय. असं असताना, मोफत सोलर शेगडी योजना ही काहीशी “भूकंपात सापडलेली छत्री” सारखी वाटते. पण ही केवळ छत्री नाही, तर सूर्यदेवाची खास गॅजेट्सची दुकानच आहे! महाराष्ट्र सरकारने ग्रामीण महिलांसाठी ही योजना सुरू केली आहे, पण अजूनही अनेकांना याची खबरच नाही. चला, आपण या योजनेच्या अंतरंगात शिरूया.
सौर शेगडी: “लाकूड गोळा करायची गरज नाही!”
सौर शेगडी म्हणजे काय? साधारणपणे, ही एक पॅन असते जी सूर्याच्या तापाने चालते. पण हा पॅन कोणत्या कॅटेगरीत येतो? गॅस नाही, वीज नाही, फक्त उन्हाचा झोत! आमच्या आजी-पणजींनी लाकडाच्या चुलीवर स्वयंपाक केला, पण आता ते जमाने गेले. आजकालच्या बायका हुशार आहेत—त्यांना हवा आहे एखादं स्मार्ट सोल्यूशन. सौर शेगडीमुळे लाकूड गोळा करण्याची झंजापटाई संपते. बरं, हेच नाही तर… धुराच्या झुळक्या सहन करण्याची पाळी येणार नाही!
“माझ्या गावची गोष्ट” : एक अनुभव
नांदेड जिल्ह्यातील माझ्या मावशीने ही शेगडी वापरायला सुरुवात केली. त्या म्हणाल्या, “अगं, आधी लाकडं गोळा करायला दुपारचं उन्ह पडायचं. आता तर उन्हाच्या मदतीनंच चहा तयार होतोय!” ह्यातलं इरोनी समजलं ना? शिवाय, त्यांच्या लेकीला आता स्वयंपाक करताना धूर खाऊन खोकला येत नाही. अशा छोट्या-छोट्या बदलांमुळेच ग्रामीण जीवन सुखावह होतं.
कशी मिळेल ही शेगडी?
अर्ज करण्यासाठी सरकारकडे जायचं नाही. ऑनलाइन फॉर्म भरा, किंवा ग्रामपंचायतकडे जा. पण काहीतरी कागदपत्रं तर लागतीलच!
- आधार कार्ड : हे नसेल तर काहीच नाही.
- रेशन कार्ड : पुरेसा पुरावा की तुम्ही खरोखर गरजू आहात.
- छतावर जागा आहे का? : शेगडी ठेवायला २x२ मीटर जागा पुरेशी.
- मोबाईल नंबर : सरकारी अधिकाऱ्यांचं मेसेज येण्यासाठी.
अर्ज झाला की १५ दिवसात शेगडी घरात येते. पण… लक्षात ठेवा, कधी कधी सरकारी योजनांची गाडी “स्लो ट्रॅक”वर धावते. म्हणून धीर ठेवा!
फायदे काय? “कमी खर्च, जास्त आराम”
- पैसा वाचवा : गॅसवरचा मासिक ८०० रुपये वाचतील.
- वेळ वाचवा : लाकडांसाठी भटकंट्या बंद!
- आरोग्य : धूर नाही, म्हणून छातीत घरघर नाही.
- पर्यावरण : झाडं तोडण्याची गरज नाही.
पण एक त्रास आहे—ढगाळ दिवसात स्वयंपाक करायला हायब्रीड मोड वापरावा लागतो. पण तरीही, हा त्रास गॅसच्या बिलापेक्षा कमीच!
सोलर शेगडीची देखभाल
- मिरर स्वच्छ ठेवा : धुळीचा थर जमा झाला तर उन्हाचा प्रकाश अडेल.
- पाऊस आला तर… : शेगडीला प्लॅस्टिक कव्हरने झाका. नाहीतर गंज लागेल!
- बर्नरची सफाई : चहा ओतल्यानंतर पॅन स्वच्छ करा.
एक गम्मत सांगते—माझ्या मावशीच्या शेगडीवर कावळा बसून रोज बटाटे चोखतो. म्हणजे, ती केवळ स्वयंपाकासाठीच नाही तर पक्ष्यांसाठी डिनर टेबलसुद्धा आहे!
सरकारी योजना : “कागदावरच फुलं” का प्रत्यक्ष फलदायी?
२०२५ पर्यंत १ लाख शेगड्या वाटपाचं लक्ष्य आहे. पण गावोगावी प्रशिक्षण शिबिरं झाली तरच हे शक्य आहे. काही ठिकाणी अधिकारी “फाईल्स”तच व्यस्त आहेत. पण जे कुटुंबांनी ही शेगडी वापरायला सुरुवात केली, त्यांनी सांगितलं की—“आमच्या आयुष्यात हा एकच सोलर लाइट आहे!”
शेवटचं बोल : “सूर्याला पैसे द्यायची गरज नाही!”
ही योजना केवळ स्वयंपाकाचा खर्च कमी करत नाही, तर महिलांना वेळ देते—वेळ शिकण्यासाठी, काम करण्यासाठी, किंवा थोडं डोकं थांबवण्यासाठी. जर तुम्ही ग्रामीण भागात राहता, तर अर्ज करण्यासाठी उशीर करू नका. आणि हे विचारा—सूर्यदेवाला पैसे द्यायची गरज नसताना, आपण का द्यायचं गॅस कंपन्यांना?
— लेखक : एक ग्रामीण ब्लॉगर, ज्याने स्वतःच्या आत्याबरोबर सौर शेगडीवर पोहे तयार केलेत!
