जमीन खरेदी-विक्री करतांना अशी घ्या काळजी, अन्यथा होवू शकते फसवणूक. | Land buy and sale precautions

जमीन खरेदी-विक्री हे भारतात मोठ्या प्रमाणावर होणारे व्यवहार आहेत. मात्र, या व्यवहारांमध्ये फसवणुकीच्या अनेक घटना घडतात. खोटी कागदपत्रे, एकाच जमिनीची अनेकांना विक्री, गहाण ठेवलेली जमीन विकणे, वारसांच्या संमतीशिवाय विक्री अशा विविध प्रकारे नागरिकांची फसवणूक केली जाते. त्यामुळे जमीन खरेदी करताना विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे.

---

फसवणुकीचे प्रकार आणि त्यापासून बचावाचे उपाय

१. बनावट कागदपत्रांद्वारे फसवणूक

जमीन खरेदी करताना बनावट सातबारा उतारा, बनावट मालकी हक्काचे कागद आणि खोटी ओळखपत्रे वापरून व्यवहार केला जातो. कधी कधी बोगस व्यक्ती स्वतःला जमीन मालक असल्याचे भासवतात आणि खोटी कागदपत्रे दाखवून जमीन विकतात.

बचाव:

• खरेदीपूर्वी सातबारा, फेरफार उतारा, मालकी हक्क प्रमाणपत्र आणि इतर आवश्यक कागदपत्रांची पडताळणी करा.
• कागदपत्रांवरील माहिती सरकारच्या महसूल विभागाच्या वेबसाईटवर (e-Records) तपासा.
• विक्रेत्याचे आधारकार्ड, पॅनकार्ड आणि जमीन कर भरण्याची पावती तपासा.

---

२. एकाच जमिनीची अनेकांना विक्री

काही वेळा एकाच जमिनीची दोन किंवा अधिक व्यक्तींना विक्री केली जाते. जमीन खरेदीची नोंदणी पूर्ण होण्यास काही महिने लागतात, या काळात फसवणूक करणारे लोक त्याच जमिनीवर दुसऱ्या व्यक्तीसोबत व्यवहार करून पैसे उकळतात.

बचाव:

• जमीन खरेदी करताना त्यावर कोणतेही दावे आहेत का, हे तलाठ्याकडून आणि स्थानिक प्रशासनाकडून तपासा.
• जमिनीची पार्श्वभूमी आणि जुने व्यवहार शोधा.
• जमिनीचा मालक खरे आहे का, हे जाणून घेण्यासाठी गावातील विश्वसनीय व्यक्तींकडून चौकशी करा.

---

३. बँकेत गहाण असलेल्या जमिनीची विक्री

काही जमीन मालक आपली जमीन बँकेत गहाण ठेवून कर्ज घेतात. कर्जाची नोंद सातबाऱ्यावर दाखल होण्यास वेळ लागतो, त्यामुळे तोपर्यंत त्या जमिनीची विक्री केली जाते आणि खरेदीदाराची फसवणूक होते.

बचाव:

• बँकेकडून आणि तहसील कार्यालयातून जमीन कर्जमुक्त आहे का, हे जाणून घ्या.
• सातबाऱ्यावर ‘बांधीलकी’ किंवा ‘कर्जबाजारी’ अशा नोंदी आहेत का, हे तपासा.
• शक्य असल्यास, विक्रेत्याकडून ‘नो ड्यूज सर्टिफिकेट’ घ्या.

---

४. वारसांच्या संमतीशिवाय विक्री

जर जमीन मालकाचा मृत्यू झाला असेल आणि वारसांची योग्य नोंद सातबाऱ्यावर नसेल, तर काही लोक ती जमीन विकतात. मात्र, नंतर वारस हक्क सांगतात आणि खरेदीदार अडचणीत सापडतो.

बचाव:

• सातबाऱ्यावर वारसांची नावे आहेत का, हे तपासा.
• विक्रेत्याने वारसांकडून ‘ना हरकत प्रमाणपत्र’ (NOC) घेतले आहे का, याची खात्री करा.
• गरज असल्यास, स्थानिक न्यायालयातून किंवा वकिलामार्फत पुराव्यांची पडताळणी करून घ्या.

---

फसवणूक झाल्यास काय करावे?

जर तुम्ही जमिनीच्या व्यवहारात फसवणुकीस बळी पडलात, तर खालील उपाय करता येतात:

• तहसीलदार किंवा जिल्हाधिकाऱ्यांकडे तक्रार करा.
• आर्थिक फसवणूक झाल्यास पोलिस ठाण्यात तक्रार दाखल करा.
• कोर्टात केस दाखल करून जमिनीवरील हक्क सिद्ध करता येतो.

---

जमीन खरेदी करताना घ्यावयाची मुख्य काळजी:

✔ सर्व कागदपत्रांची पडताळणी करा (सातबारा, फेरफार उतारा, खरेदीखत).
✔ जमीन गहाण आहे का, याची चौकशी करा.
✔ स्थानिक तलाठ्याकडे व प्रशासकीय अधिकाऱ्यांकडे खात्री करून घ्या.
✔ जर संशय असेल तर वकील वा तज्ज्ञांची मदत घ्या.

---

जमीन खरेदी विक्री सावधगिरी

जमीन खरेदी करताना फसवणूक टाळण्यासाठी पूर्ण माहिती घेणे आणि योग्य पडताळणी करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य सावधगिरी न बाळगता घेतलेले निर्णय भविष्यात मोठ्या अडचणी निर्माण करू शकतात. त्यामुळे कोणत्याही ऑफरला आकर्षित न होता कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण करूनच जमीन खरेदी करावी.